#KappenMetKaas

Published on 26 September 2024 at 16:09

We moeten het hebben over kaas. En vooral over #KappenMetKaas.

Ik heb even een voor-en-nadelen vergelijking gedaan m.b.t. kaas.

Voordelen

- Kaas is heel lekker. Harde oude polderkaas, witschimmel, roodschimmel, blauwe kaas. rauwmelkse kaas. Kom maar door. We zijn er gek op. Sterker nog, we zijn kampioen (zie de figuur hieronder). Oké, geen wonder dat er 949 281 000 kg fabriekskaas geproduceerd werd in 2023!

- Minder relevant, maar voor onze gemoedsrust, kaas is een bron van nutriënten, met name eiwitten, vet, vitaminen en mineralen, heel geschikt als ondersteuning voor harde fysieke arbeid van onze voorouders. Prima. Kaas, de gele motor.

 

Maar wacht, er zijn ook een paar nadelen.

Gatver.

Dierlijk eiwit gebruik (g per capita per dag!) per land en de EAT-Lancet richtlijn. Nederlanders houden van hun kaas. En melk. En yoghurt. Bron Our World in Data.

Nadelen

Kaas is slecht voor:

- de planeet.

- de dieren.

- de mens.

 

De planeet

Wereldwijd wordt 80% van het agrarische land gebruikt voor veeteelt. Direct als weide voor de koeien, maar ook indirect. Bijvoorbeeld om soja op te telen om als krachtvoer aan de dieren te geven. In ruil voor extra melkproductie. Dit betekent dat al het andere wat je eet - behalve vis - uit de resterende 20% komt. Daarbij liggen de meeste landbouwgronden voor rundvee (incl. melkvee), mais, en soya in gebieden met een hoge natuurbeschermingswaarde. In Nederland is de verhouding 28% akker en 33% grasland (958 000 hectare, maar eigenlijk moet daar dus nog heel wat Braziliaanse soja-hectares bijgeteld worden).  Wereldwijd kan er eigenlijk geen nieuwe grond ontgonnen worden voor landbouw (oké, totdat Groenland smelt). Vandaar de focus op steeds hogere opbrengsten, Natuurlijk is niet alle veeteelt bedoeld voor kaas. Er is ook vlees en melk.

Met een uitstoot van broeikasgassen die overeenkomst met 11 kg CO2 per 100 gram eiwit is kaas slechter voor het klimaat dan varkensvlees (7.6 kg CO2 per 100 g eiwit),  kip (5.7), en ei (4.2), maar niet zo slecht als een biefstukje (50! - 17 als je melkkoeien slacht). Koeien scheten en daarin zit methaan (CH4) wat een sterker broeikasgas is dan CO2  (84x sterker).  De uitstoot van kaas is ook hoger dan tofu (2.0), erwten (0.4), cassave (1.4), aardappels (0.6) en graan (0.6). Dit patroon herhaalt zich voor hoeveelheid landgebruik (b.v. voor kaas 41 m2 per jaar per 100 g eiwit, biefstuk 164 m2 en tofu 2.2 m2).

Dan de mest. Het meest urgente onderwerp in Nederland anno 2024. Koeien maken mest door te poepen. En dan? Dan rijdt de boer het uit over het land. En als de boer dan nog over heeft? Dan ga je naar Brussel voor een tijdelijke uitzondering op de Nitraatrichtlijn, een fijn stukje EU wetgeving uit 1991  om ons drink- en oppervlaktewater te beschermen, die vervolgens 20 jaar later weer wordt ingetrokken. En dan? Krimp. Maar dat durven we niet. En dan krijg je straf.  De Raad van State oordeelde dat de Nederlandse stikstof aanpak, het Programma Aanpak Stikstof, niet door de beugel kon en hierdoor mochten we niet meer bouwen, bouwen, bouwen - en dat terwijl er een woningtekort van 1 miljoen woningen bestaat. Overigens gaat het met het Nederlandse water helemaal niet goed en gaan we de doelen aan de Kaderrichtlijn Water (KRW) vrijwel nergens halen.

Efficiëntie

Overigens wil ik nog een mythe doorprikken. De Nederlandse landbouw is niet efficient. Even als vergelijking, de stikstof-efficiëntie in Nederland is gemiddeld 37.1%, in Ethiopië is dat 85.3%, en in Nigeria 100%.... Opbrengst? Gemiddeld in Nederland: 5.2 t/ha/jr, Ethiopië: 9.3 t/ha/jr, en Nigeria: 14.2 t/ha/jr. Dus hoezo efficient? Daarbij, in Ethiopië en Nigeria kan er nog beter geteeld worden, er is nog een yield gap (Oogstgat? is dat een ding?) van 1.47 t/ha en 3.05 t/ha, respectievelijk, voor graan in deze landen. Nederland zit aan het theoretisch maximum, ons oogstgat is nul.

 

Stikstof conversie efficiëntie, output/input N *100. Bron Our World In Data. 

De dieren

Dieren zijn net mensen. Daar komen we steeds meer achter. De zwaarste argumenten voor #KappenMetKaas komen wat mij betreft vanuit de dierfysiologie en de dierpsychologie.

Om kaas te maken heb je melk nodig en dat komt van de koe. Net als bij mensen moet de koe daarvoor zwanger worden en een kalf krijgen. Het kalf drinkt in natuurlijke omstandigheden 6-12 maanden melk bij de moeder, maar dat is nogal onhandig, want dat beest drinkt onze melk dan op.... Dus haal je het kalfje bij de moeder weg (na twee dagen tot drie maanden). Ik weet niet of u weleens een tepel uit de mond van een baby heeft gehaald terwijl die net aan de borst lag te drinken? Geen feest. En dan de reactie van de baby als moeder na een lange tijd weer thuis komt? U begrijpt het. Nu de noodzakelijke gedachtesprong: dit werkt ook zo bij koeien.

Als het kalfje bij de moeder wordt weggehaald dan gaan moeder en kind protesteren. Dat is naar en duurt een tijd, maar ze houden er weer mee op. Net zoals een baby na een periode van hartverscheurend huilen zich zal overgeven aan de slaap omdat het uitgeput is. Koeien ervaren psychisch leed als je het kalfje bij ze weghaalt. En zelfs de meest sympathieke bio-melkveehouder gaat er, na een coulance periode, toch mee door. Want "het [is het] principe van een zuivelboerderij dat wij van de melk lekkere dingen maken, en dat het kalf niet eindeloos mag blijven drinken". Een melkveehouder geeft veel om haar of zijn dieren, maar het is dus niet mogelijk om naar andere alternatieven te kijken. Wat vinden de 3 695 000 moederlandse koeien daarvan?

We weten van steeds meer dieren dat ze intelligent zijn, gevoelens hebben en pijn kunnen leiden. Sinds 2022 is duidelijk dat zelfs insecten waarschijnlijk pijn kunnen voelen.  Daarom moeten we dus ook niet de weg van de insectenburgers verder aflopen (naast de schier onmogelijke taken om insecten voor mensen lekker te maken). Dus niet alleen #KmK, maar ook #KappenMetDierenHouden. Sorry voor de guilt trip, maar dat werkt nu eenmaal (bij leuke mensen).

De mensen

Volgens het voedingscentrum is melk gezond, maar dat melk goed is voor elk is een fabel. In 2019 stelde het gezaghebbende EAT-Lancet initiatief een wereldwijd diet voor de planeet op, met daarin meer plantaardig (>2x fruit, groente, noten en zaden) en minder tot geen dierlijk voedsel (>-50%), waaronder minder zuivel (naar gemiddeld 250 g per dag, dus voor Nederlanders een vermindering van 73.2%).  Dit zou een grootschalige verandering in ons mondiale voedselsysteem betekenen. Een nieuwe focus op kwaliteit over kwantiteit.  De reacties op het planetaire dieet waren gemengd. Zo zou het dieet tot 25% minder doden in Zweden op kunnen leveren. Maar er volgde ook veel kritiek, waaronder dat het planetaire diet te weinig micronutriënten zou bevatten en dat dit opgevangen moest worden door meer dierlijke producten te consumeren (maar nog steeds minder dan we nu doen).

Wat is nou waar? Wel of geen zuivel? Ik denk dat het duidelijk is dat we vooral minder zuivel moeten eten. Helemaal naar nul hoeft niet, maar wij Nederlanders moeten echt sterk minderen. Ook voor onze eigen gezondheid. Dus #SterkMinderenMetKaas - maar bekt toch minder als #KappenMetKaas - dus tot we een ~70% daling zien blijft mijn slogan #KmK. Interessant is dat in de zogeheten Blue Zones, regio's waar mensen boven verwachting lang leven (b.v. Okinawa, Japan; de Provincie Nuoro, Sardinië, Italië;  het Nicoya Schiereiland, Costa Rica; en Ikarië, Griekenland), een in sterke mate plantaardig dieet wordt aangehouden. Daarbij  heeft vegan tegenwoordig helemaal  sex appeal en kun je prima zonder zuivel in je dieet (maar neem dan wel je vitamine B12).

Conclusie

#KappenMetKaas - of in ieder geval sterk minderen met zuivel en vlees - is goed voor mens, dier en planeet. Ga ervoor, Phytagoras loopt al een paar eeuwen op je voor!

 

p.s. overigens kunnen we al snel weer kaas eten hoor, luister maar.

 

Het boek Ooit aten we dieren, van Roanne van Voorst, was de inspiratie voor dit stuk.

Veganisten

Phytagoras was een vroege veganist.  De engerd, Torre Washington, is ook veganist.

«   »

Add comment

Comments

There are no comments yet.